Από μαρτυρίες ιστορικών ή από ευρήματα ανασκαφών μπορούμε να εντοπίσουμε τα αρχαία πολίσματα που υπήρχαν στο Παγγαίο. Τα πολίσματα αυτά βρίσκονται είτε στο σημείο που βρίσκονται σημερινοί οικισμοί ή κοντά σ'αυτούς ,είτε σε άλλα σημεία που παρουσίαζαν ενδιαφέρον την εποχή της εγκατάστασης .Άλλοι οικισμοί έχουν εξαφανιστεί εντελώς και σώζονται μόνο τα ερείπιά τους ,άλλοι έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα.
Μικρό Σούλι (Σέμαλτο)
Αγγίστα
Κρηνίδα (Βιτάστα)
Στη θέση Μεσιά , βρέθηκε εκκλησία με ελληνική αναθεματική επιγραφή με μακεδονικά , θρακικά και ρωμαϊκά ονόματα .
Στο λόφο Αγ. Γεώργιος Μεσορράχης βρέθηκε προϊστορικός οικισμός.
Νικήσιανη
Είναι αρχαία κωμόπολη βόρεια του χωριού σε απόσταση μιας ώρας με τα πόδια. Στη θέση αυτή υπάρχουν αρχαία ερείπια. Τα τελευταία χρόνια βρέθηκε μεγάλος μακεδονικός τάφος τα κτερίσματά του προκαλούν τον θαυμασμό. Μεταλλωρύχοι της περιοχής εκμεταλλεύονταν τα πλούσια μεταλλεία του Παγγαίου από τον 6ο αιώνα π.Χ.
Επίσης στην εκκλησία της Νικήσιανης υπάρχει μια λατινική επιγραφή εντοιχισμένη που φανερώνει ότι η κωμόπολη αυτή διατηρήθηκε μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Η κωμόπολη αυτή είναι η ομηρική πόλη Ακαισαμναί , που κτίστηκε από το βασιλιά της Θράκης Ακεσαμνό.
Παλαιοχώρι (Βιράν Καστρί)
Κοντά στο Παλαιοχώρι υπήρχε κωμόπολη που λεγόταν Παλαιρόν το αναφέρει ο Μερτζίδης στο βιβλίο του " Αι χώραι του παρελθόντος" , ο ίδιος ο συγγραφέας στο μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας βρήκε έναν κώδικα που έγραφε για την κωμόπολη αυτή.
Από την κωμόπολη αυτή προέρχονται και δύο λατινικές επιγραφές που βρέθηκαν εντοιχισμένες στην εκκλησία του χωριού . Επίσης στη θέση Βάλτα βρέθηκε ρωμαϊκός τάφος καθώς και ελληνικά και ρωμαϊκά νομίσματα.
Το σημερινό κάστρο του Παλαιοχωρίου είναι βυζαντινό ,αλλά κτίστηκε πάνω σε αρχαίο κάστρο του Μ. Αλεξάνδρου.
Παλαιοκώμη (Προβίστα)
Ροδολείβος
Ποδοχώρι (Πόδγορα)
Κοντά στο σημερινό Ποδοχώρι υπήρχε αρχαία κωμόπολη από την θρακική εποχή , βρέθηκαν δύο επιγραφές ελληνικές και μία λατινική. Επίσης στη θέση Τσιφλίκι υπάρχει μια λατινική επιγραφή χαραγμένη σε βράχο που καθόριζε τα όρια της ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων. Επίσης υπάρχει κοντά αρχαίο κάστρο γνωστό στους ντόπιους ως Ασσάρ Καπουσί.
Γαληψός
Κοντά στο χωριό υπήρχε προϊστορικός συνοικισμός όπου βρέθηκαν αρχαίοι τάφοι καθώς και μια επιτύμβια επιγραφή που βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο Καβάλας.
Λουτρά Ελευθερών
Οι Ρωμαίοι έκτισαν στο χωρίο λουτρά και τα εκμεταλλεύονταν ,γιατί γνώριζαν την αξία τους. Σήμερα υπάρχουν ερείπια από ρωμαϊκά κτίρια.
Ακροπόταμος
Εδώ υπήρχε προϊστορικός συνοικισμός γνωστός στους αρχαιολόγους ως "Νεολιθικός συνοικισμός Ακροποτάμου". Βρέθηκαν όστρακα αγγείων με μαύρο βερνίκι και ένα σφράγισμα αμφορέα με την επιγραφή "Μιτίωνος". Ο οικισμός αυτός κατοικήθηκε μέχρι την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου. Εδώ ήταν η αρχαία Πιμπλείη ή Πίμπλεια των Λιέρων Θρακών.
Κηπιά (Μποσταντζιλή)
Στη θέση Τσακίρ Μπαίρ υπήρχε η αρχαία πόλη Αυλώνα , το όνομά της το γειτονικό χωριό Αυλή. Ανακαλύφθηκαν εδώ από την αρχαιολόγο κ. Κουκούλη τα ερείπια ενός ιερού ναού που αποδίδεται στον Θράκα ήρωα ιππέα Αυλωνείτη. Επίσης υπάρχουν γύρω διάφορα ερείπια οικιών που μαρτυρούν ότι η πόλη κατοικήθηκε από τους θρακικούς μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους .
Ηρακλείτσα
ΒΔ της Ηρακλείτσα (σε υψόμετρο 200μ.) βρίσκονται δύο αρχαίοι πύργοι , αναμεσά τους περνούσε δρόμος που έφθανε δια μέσου του Συμβόλου στην Πιερίδα κοιλάδα. Οι πύργοι αυτοί φρουρούσαν τη γύρω περιοχή που ήταν γεμάτη με αγροτικά σπίτια. Στη μικρή πεδιάδα της Ηρακλείτσα βρέθηκαν και ερείπια από αρχαία λουτρά. Επίσης βρέθηκε σπήλαιο (άντρο νυμφών) με προϊστορικά όστρακα και επιγραφές.
Κάρυανη
Κοντά στη σημερινή Κάρυανη υπήρχε η αρχαία πόλη Καρία που το προδίδει και το σημερινό όνομα του χωριού. Η πόλη χτίστηκε από τα παιδιά των Ιώνων Αθηναίων που πήγαν στην Καρία σαν άποικοι αφήνοντας τις γυναίκες τους στην Αθήνα. Εκεί σκότωσαν πολλούς Κάρες , άρπαξαν τις γυναίκες τους , τις παντρεύτηκαν κι έφτιαξαν παιδιά. Τα παιδιά τους όμως οι γυναίκες τα ανάθρεψαν σύμφωνα με τα καρικά έθιμα ,που αυτά αγαπούσαν και ακολουθούσαν τις μητέρες. Έπαιρναν το όνομα της μητέρας τους οι Κάρες κι όχι του πατέρα τους ,επίσης αν τους ρωτούσε κανείς να πουν τη γενιά τους , άρχιζαν να απαριθμούν το όνομα που είχε η μητέρα τους ,η γιαγιά τους κ.λ.π.. Έτσι αν μια γυναίκα Καρία παντρευόταν δούλο , τα παιδιά της ήταν ευγενικής καταγωγής. Αν όμως ένας άνδρας είχε μια ξένη γυναίκα , τα παιδιά της δεν είχαν καμία υπόληψη .
Έτσι τα παιδιά άκουσαν τις μητέρες τους και όταν μεγάλωσαν εγκατέλειψαν τους Ίωνες και έφυγαν χτίζοντας την Καρία. Το γεγονός ότι οι Κάρες ήταν Έλληνες προκύπτει από τον Ηρόδοτο. Οι Κάρες είχαν σαν σύμβολο το διπλό πέλεκυ που ήταν και σύμβολο των Κρητών του Μίνωα.
Για τους οικισμούς του Παγγαίου στα Βυζαντινά χρόνια έχουμε ελάχιστα τεκμηριωμένα στοιχεία .Ό,τι σώζεται είναι από προφορική λαϊκή παράδοση. Οι οικισμοί ήταν στο μεγαλύτερο μέρος γεωργικού χαρακτήρα, εξακολούθησε σε σημαντικό βαθμό η εκμετάλλευση των μεταλλείων του Παγγαίου και απέκτησαν ιδιαίτερη σημασία τα χωριά και οι κωμοπόλεις που βρίσκονταν πάνω στην Εγνατία οδό που ένωνε την Κωνσταντινούπολη με τη Δύση.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453, άρχισε ο Τουρκικός εποικισμός στη Μακεδονία. Οι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν στα χωριά του Παγγαίου ή έχτισαν καινούρια δικά τους, σε μέρη στρατηγικής σημασίας. Πολλές φορές εγκαταστάθηκαν κοντά σε οικισμούς που ήδη υπήρχαν. Σε περιπτώσεις που εγκαταστάθηκαν σε ήδη υπάρχοντα χωριά με Έλληνες, ίδρυσαν τις δικές τους συνοικίες (μαχαλάδες ) που λειτουργούσαν εντελώς ανεξάρτητα από τις ελληνικές, με δικά τους σχολεία ,τζαμιά, αγορές και διοικητική οργάνωση. Στο τέλος του 19ου αιώνα , ως το 1912, που η ανατολική Μακεδονία και Θράκη απελευθερώθηκαν από την τουρκική και βουλγαρική κατοχή, το Παγγαίο απαριθμούσε 37 χωριά.
Οι Βούλγαροι σαν κατακτητές τα τελευταία χρόνια της κυριαρχίας τους, όπως επίσης και τη δεύτερη φορά που ήρθαν σαν κατακτητές το 1916-1918, κατέστρεψαν πολλά μνημεία από τα χωριά που έμεναν οι Τούρκοι, κυρίως τζαμιά και δημόσια κτίρια. Πρωτεύουσα της επαρχίας του Παγγαίου ήταν το Πράβιον , κωμόπολη με 3200 κατοίκους ,Έλληνες , Τούρκους και Αθίγγανους.
Ακολουθώντας την τύχη όλης της ανατολικής Μακεδονίας , το Παγγαίο απελευθερώθηκε από τους Βουλγάρους το 1913. Το 1916 καταλήφθηκε και πάλι από τις γερμανο-βουλγαρικές δυνάμεις , ως το 1918. Κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η περιοχή καταλήφθηκε το 1941 από τους Γερμανούς και μετά από τους Βουλγάρους ως το τέλος του πολέμου.