ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ

Παλαιότερα κύριες ασχολίες των κατοίκων ήταν η γεωργία , το εμπόριο και οι διάφορες τέχνες , π.χ. υποδηματοποιία, βυρσοδεψική, υφαντική, βαφική, σακοποιία, ψαθοποιεία, βαμβακοτροφία (μεταξοσκώληκες ). Στην αρχαιότητα τα μεταλλεία του Παγγαίου απασχολούσαν πολλούς εργάτες. Σήμερα κύρια απασχόληση των κατοίκων παραμένει η γεωργία . Καλλιεργούνται καπνός , καλαμπόκι , σιτηρά , ακόμη υπάρχουν αμυγδαλοκαλλιέργειες , φουντουκοκαλλιέργειες , οπωρικά , λαχανικά. Σημαντικός αριθμός κατοίκων ασχολείται επίσης με την κτηνοτροφία. Ο χαρακτηρισμός των οικισμών παραμένει επομένως από την εποχή της τουρκοκρατίας ως σήμερα γεωργικός και κτηνοτροφικός .

Ένας μεγάλος αριθμός των οικισμών του Παγγαίου έχει δεχτεί ως προς την Πολεοδομική δομή και τον Αρχιτεκτονικό του χαρακτήρα πολλαπλές επιδράσεις .Τα κτίσματα είναι διάσπαρτα μέσα στον οικισμό. Κάθε σπίτι, μαζί με τα προκτίσματά του και τον ψηλό μαντρότοιχο που το περιβάλλει , αποτελεί κλειστή μονάδα. Ο προσανατολισμός είναι συνήθως προς νότο και η τοποθέτηση παράλληλα με την κλίση του εδάφους . Οι δρόμοι είναι μεταβλητού πλάτους , συνήθως χωρίς οδόστρωμα και πλακοστρώσεις και ορίζονται από κτίσματα και μαντρότοιχους. Οι βασικοί δρόμοι καταλήγουν σε ευρύχωρα ανοίγματα μεταξύ των οικοδομών και των περιτοιχίσεων , που αποτελούν τις πλατείες , χωρίς ιδιαίτερα στοιχεία διακόσμησης και εξωραϊσμού.

Σε οικισμούς που δεν εγκαταστάθηκαν Τούρκοι , υπάρχει γραμμική χωροθέτηση των κτισμάτων κατά μήκος των οδικών αξόνων , ανεξάρτητα από τον προσανατολισμό και συνήθως κάθετα προς την κλίση του εδάφους . Στην περίπτωση αυτή τα βοηθητικά κτίσματα των σπιτιών και η αυλή βρίσκονται στο πίσω μέρος του σπιτιού. Από πολεοδομική και αρχιτεκτονική άποψη παρουσιάζονται πολλά κοινά σημεία τόσο στις τουρκικές όσο και στις ελληνικές εγκαταστάσεις: κεντροβαρική οργάνωση , ελικοειδείς δρόμοι , φρουριακή αρχιτεκτονική, χαγιάτια, σαχνισιά, χρήση πέτρας για τα βασικά φέροντα στοιχεία της οικοδομής ,τσατμάς για τα διαχωριστικά κ.λ.π. Οι διαφορές προκύπτουν από τη διαφορετική κοινωνική οργάνωση : τα κύτταρα των σπιτιών είναι οργανωμένα γύρω από την εσωτερική αυλή με ελάχιστα ή καθόλου ανοίγματα προς το δρόμο. Ο χαρακτήρας αυτών των κατοικιών με τους πανύψηλους μαντρότοιχους , είναι φανερά οχυρωματικός και πολλές φορές ανάμεσα στις πέτρες αυτών υπάρχουν τρύπες που χρησίμευαν για πολεμίστρες . Χαρακτηριστική είναι επίσης η έλλειψη παραθαλάσσιων παραδοσιακών οικισμών την εποχή αυτή.

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ως το 1920 , οι συνεχείς υποταγές και αλλαγές κατακτητή της περιοχής μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα είχαν σαν αποτέλεσμα την αλλοίωση του πολιτιστικού και κοινωνικού χαρακτήρα των οικισμών της περιοχής .

Στα πρόσφατα χρόνια , καθοριστικό ρόλο στην κοινωνικοοικονομική διαμόρφωση της περιοχής του νοτιοανατολικού Παγγαίου έπαιξε η εγκατάσταση του μεγάλου αριθμού προσφύγων από την Μικρά Ασία το 1922, με την συνθήκη της Λωζάνης και την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας.
Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν κυρίως σε χωριά που κατοικούσαν προηγουμένως Τούρκοι. Μετά την αποχώρηση των Τούρκων και την αθρόα είσοδο και εγκατάσταση των προσφύγων , πολλοί παραδοσιακοί οικισμοί που άδειασαν, αλλοιώθηκαν καθώς καταλήφθηκαν από τους νέους κατοίκους , γιατί οι πληθυσμοί της Μ. Ασίας είτε λόγω οικονομικής ανέχειας , είτε λόγω μορφολογικών και κοινωνικών προτύπων τους , που ήταν πλησιέστερα στον αστικό τρόπο ζωής , δεν έγιναν συνεχιστές της τοπικής παράδοσης.

Επίσης δημιουργήθηκε μια νέα μορφή προσφυγικών οικισμών, είτε σαν αυτούσια χωριά είτε σαν συνοικισμοί ξεχωριστοί μέσα στο ίδιο το χωριό (Χορτοκόπι, Κήπια, Αυλή ,Δωμάτια ,Ποδοχώρι, Πλατανότοπος , Ακροπόταμος ). Οι νέοι κόσμοι ή τα νέα τμήματα των υπαρχόντων χτίστηκαν με τη βοήθεια των μοντέρνων υλικών -μπετόν , τσιμεντόλιθοι, σιδερένια κάγκελα -και σύμφωνα με τους σύγχρονους οικοδομικούς κανονισμούς. Τα παλιά υλικά και οι μέθοδοι χτίσματος, άρχισαν να εγκαταλείπονται σαν δαπανηρά, γιατί υπήρχε ανέχεια οικονομικοί και σχετική βιασύνη για την εγκατάσταση των νέων κατοίκων. Σε πολλές περιπτώσεις οι ντόπιοι παραμερίστηκαν και μετά το 1950 άρχισε η ανοικοδόμηση των οικισμών, πολλές φορές σε διαφορετικά σημεία , συνήθως πάνω στο εθνικό δίκτυο των δρόμων, όχι μακριά από τις πόλεις. Τα νέα πρότυπα της αρχιτεκτονικής ήταν περισσότερο αστικά και έτσι άρχισε σιγά σιγά μια απομάκρυνση από την λαϊκή παράδοση καιν τον αγροτικό χαρακτήρα των οικισμών.